Algemene informatie
De Folkingestraat loopt van de Vismarkt Zuidzijde tot de Gedempte Zuiderdiep. Het is het hart van de oude Jodenbuurt in de stad waar veel joodse winkels en bedrijfjes gevestigd waren. De straat bestond al in de 11e eeuw. In een kroniek van 1338 wordt melding gemaakt van enige grote “stenen husen, daerto Alke Volkerdinge Hues gelegen bij Volkerdingestrate”. Uit archeologisch onderzoek op het terrein van de Folkingestraat 37/39 en de Folkingedwarsstraat wordt de veronderstelling ondersteunt dat de straat ontstaan is als achterstraat van de Schoolholm. De straatnaam zelf wordt als zodanig voor het eerst genoemd in 1439 en is vernoemd naar het geslacht Folkerdinghe dat in de vroege middeleeuwen een invloedrijke positie had in de stad. Zij woonden op de hoek met het A-kerkhof waar nu café “Huis de Beurs” staat. De straat stond ook wel bekend als Volteringestraat. De ontwikkeling tot het centrum van de joodse buurt begon in 1756 toen de eerste synagoge op nummer 67 gebouwd werd. Er valt veel te vertellen over de Joodse gemeenschap in de straat, zó veel dat op deze pagina nooit recht gedaan kan worden hieraan. Het blijft hier daarom bij beknopte algemene informatie*.
Hoewel de straat een gemengde bevolking had die over het algemeen prima met elkaar omging, had de straat toch een duidelijk Joods karakter. Veel Joodse bewoners woonden in en om de Folkingestraat en hadden daar hun winkeltjes en bedrijfjes. Deze waren meestal, maar niet altijd, op zaterdag gesloten vanwege de Sjabbat en geopend op zondag. Wie toch geopend was op zaterdag maakte hierbij vaak gebruik van niet-joodse personen die “sjabbes-goj” genoemd werden. Na de Sjabbat op zaterdagavond zag het er altijd zwart van de mensen. Dat waren merendeels niet-joodse Groningers uit andere delen van de stad die bijv. lekker vlees, brood of gebak kwamen halen. In de zomermaanden, bleven de winkels wel tot na tien uur ’s avonds open.
Vanaf 1927 werd er hard gewerkt aan een winkelsluitingswet die om begrijpelijke redenen op heel wat tegenstand kon rekenen van joodse winkeliers. De wet voorziet namelijk in de sluiting van hun winkels op zondag. In mei 1927 zet de Vereeniging van Werkgevers in het Israëlitisch Bakkersbedrijf in Nederland haar bezwaren uiteen voor de adviescommissie van de Raad van Arbeid zoals blijkt uit dit artikel uit het Nieuwsblad van het Noorden. Zij hebben succes met hun bezwaren zoals te zien is in een advertentie van 11 augustus 1933 nadat, na de nodige aanpassingen, de wet op 1 juli 1931 in werking is getreden.
Rond 1925 werd in de Folkingestraat een “geruisloze wegverharding’ gemaakt oftewel, de straat werd geasfalteerd. In die tijd waren er maar liefst vijf textielwinkels met Joodse eigenaren: J.A. van Dam op nummer 29 die evenals H.A. Kisch (nummer 56) in mode-artikelen handelde. Verder waren er I. van Coevorden (57), S. Israëls (54) en De Jongh (26a).
Er waren niet alleen Joodse textiel- en schoenenwinkels, slagers, brood-en banketbakkers, maar er woonden ook beroemde Joodse artiesten zoals Julia Culp, Sem Nijveen en Benny Behr en fotografen zoals “Photografisch Atelier Sanders & Co.” in de straat.
De Folkingestraat is ook een straat waar de bewoners wel wisten hoe een feest te vieren. De straat werd dan uitbundig versierd met feestelijke bogen en The Bolly Band zorgde vaak voor muziek.
Hoe het leven in deze hoofdzakelijk joodse straat vóór de Shoah was wordt mooi omschreven in een uitgebreid artikel van dr. E.A. Cohen die als één van de weinige Joodse Groningers de Shoah overleefde.
Helaas werd het joodse leven in de Folkingestraatbuurt ernstig ontwricht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Bedrijfjes en winkels van joodse eigenaren werden gesloten. De meeste joodse bewoners werden gedeporteerd en vermoord in concentratiekampen. Na de oorlog keerden slechts enkelen terug naar Groningen, waardoor de Joodse gemeenschap in de stad vrijwel verdween. Om de herinnering aan het Joodse verleden van de straat levend te houden, zijn er 5 kunstwerken geplaatst. Ook zijn er inmiddels enkele Stolpersteine gelegd en is er een Struikeldrempel voor de familie van Gelder te vinden.
In de jaren ’70 van de vorige eeuw wilde de “Winkeliersvereniging Folkingestraat” van de straat een overdekte voetgangersstraat maken naar een voorbeeld van het Singelstraatje in Assen. Dit plan is niet doorgegaan. In de afgelopen decennia heeft de Folkingestraatbuurt wel een transformatie ondergaan en is het uitgegroeid tot een centrum van kunst, cultuur en ambacht. Veel van de historische gebouwen zijn bewaard gebleven en gerestaureerd, en de straat heeft haar charmante en unieke sfeer behouden. Tegenwoordig vind je er tal van boetieks, galeries, ambachtelijke winkels en internationale restaurants.
Op 2 november 1988 was er grote consternatie toen er een verdachte aktetas gevonden werd in de entreehal van de synagoge tijdens een bazar die daar gehouden werd. De politie achtte het mogelijk dat er een bom in de tas zou zitten en waarschuwde de Explosieven Opruimings Dienst (EOD). Bezoekers van de synagoge werden verzocht het gebouw via een achteruitgang te verlaten. Het hele verhaal met foto’s vindt u in dit artikel (linksboven op de pagina).
Door de aanleg van de H.N. Werkmanbrug (1994) bij het Groninger Museum is de straat onderdeel geworden van de wandel- en fietsverbinding tussen het Hoofdstation en de Groninger binnenstad.
* NB. Wilt u meer weten over de Folkingestraat en haar Joodse bewoners? Dan kan ik u het boek “De Folkingestraat” aanraden van L. Ast-Boiten en G. Zaagsma, EAN 9789069800981.
Bronnen:
Boek: “De Folkingestraat”- Lies Ast-Boiten en Gerben Zaagsma
Boek: “De Folkingestraat Historisch Bekeken” – Johan van Gelder
Delpher
Groninger Archieven
Nieuwsblad van het Noorden
Illustraties:
Groninger Archieven
Nieuwsblad van het Noorden
Gepubliceerd:
05-07-2023