Wat zijn Stolpersteine?
Stolpersteine, ook wel struikelstenen genoemd, is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig geboren in 1947 in Berlijn. De stenen zijn van beton. Op de kop van 10 x 10 cm zit een messing plaatje, waarin de naam, geboortedatum, deportatiedatum, plaats en datum van het overlijden zijn gestanst. Demnig brengt deze gedenktekens aan in het trottoir voor de vroegere woonhuizen van mensen die door de nazi’s verdreven, gedeporteerd, vermoord of tot zelfmoord gedreven zijn. Deze Stolpersteine herinneren wereldwijd o.a. aan Joden, Sinti en Roma, politieke gevangenen, dienstweigeraars, homoseksuelen, Jehova’s getuigen en gehandicapten. De gedachte achter de steentjes is dat men als het ware hierover struikelt, vervolgens hierbij even stil staat, het hoofd buigt en de tekst leest. Door het lezen van de namen van de slachtoffers worden zij niet vergeten.
In Nederland zien we ze voornamelijk voor Joden maar steeds vaker ook voor verzetsstrijders. Meestal worden ze gelegd voor personen die niet meer teruggekomen zijn en deze zo te herdenken. In sommige gevallen worden ook personen toegevoegd die de Shoah overleefd hebben en wel teruggekeerd zijn. In Friesland noemt men de stenen overigens Stroffelstiennen. In Rotterdam worden de stenen verankerd met een dikke staaldraad welke in beton gegoten wordt om diefstal c.q. verwijdering door onbevoegden te voorkomen.
Doordat er zo veel vraag naar Stolpersteine is worden deze niet allemaal meer door Demnig zelf gelegd maar ook door zijn medewerkers of in overleg met gemeentewerkers. Wie Stolpersteine wil bestellen moet in sommige steden rekening houden met een wachttijd van enkele maanden. Elke gemeente hanteert haar eigen protocollen omtrent de aanvragen. Sommige gemeenten of werkgroepen maken zelf gedenksteentjes. Deze onderscheiden zich van de echte Stolpersteine door het materiaal waar ze van vervaardigd zijn. Meestal zijn bij de onthulling van beiden nabestaanden of verwanten aanwezig indien die er zijn. Zij krijgen dan de gelegenheid iets te zeggen over de persoon die op het steentje vermeld wordt.
In Groningen zijn al heel veel Stolpersteine gelegd en er zullen er vast nog veel meer bijkomen. Behalve de bekende Stolpersteine heeft de stad Groningen zelfs de primeur van een zgn. Struikeldrempel. Deze is gelegd voor de families van Gelder.
Stolpersteine positief of negatief?
Hoewel de meesten geroerd worden door de Stolpersteine in positieve zin, is er een groep mensen die hier niet zo blij mee is. Zij hebben het gevoel dat er dan weer over de slachtoffers heen gelopen wordt maar nu zelfs in letterlijke zin. De steentjes liggen immers tussen de stoeptegels waar mensen over lopen. Ook zijn er die al die steentjes in de straat te veel vinden of het nut er niet van inzien om niet te zeggen dit vervelend vinden om andere redenen. Bedenk dan dat al die mensen die weggevoerd en vermoord zijn nooit een eigen graf gekregen hebben. In het beste geval liggen sommigen in massagraven die teruggevonden zijn en/of worden zij herdacht op monumenten. Zo’n Stolpersteine of gedenksteentje kan ook gezien worden als een soort vervangend grafsteentje met daarop o.a. de naam van het slachtoffer opdat deze niet vergeten wordt.
Er wordt momenteel gewerkt aan een indexpagina van alle Stolpersteine die in de provincie Groningen gelegd zijn en voor wie. Heeft u zelf foto’s gemaakt van Stolpersteine en wilt u die ter beschikking stellen van Joods Groningen dan worden die in dank aanvaard. U kunt dit per e-mail melden en versturen via de link op de contactpagina of via de knop op de Facebookpagina van Joods Groningen. Uiteraard wordt uw naam dan vermeld op de betreffende pagina.
Bronnen:
Stichting Oorlogsverhalen
llustratiesI:
© Collectie Regina Philip
Video:
© Collectie Regina Philip
Laatst bijgewerkt:
08-07-2020