Over de straat
Het Gedempte Zuiderdiep is gelegen in de buurt Binnenstad-Zuid en hoort ook bij de wijk Centrum in de gemeente Groningen. Aan de straat staan veel bijzondere monumentale gebouwen.
Oorspronkelijk was het Zuiderdiep het zuidelijke gedeelte van de stadsgrachten van Groningen.
De naam Zuiderdiep wordt nu gebruikt voor de straat tussen de Oosterstraat en de Munnekeholm. Het verlengde aan de westzijde staat nu bekend als Reitemakersrijge, aan de oostzijde gaat het Zuiderdiep over in het Gedempte Kattendiep.
De oudste gracht is vermoedelijk rond 1265 gegraven en liep toen ook al tot aan het Kattendiep in het oosten. In de 16e eeuw werden beide diepen geleidelijk aan gedempt. In 1612 ontwierp Garwer Peters een nieuwe gracht met de naam ‘Kattendiep’. De aanleg startte tussen 1612 en 1614 in aanloop naar de grote stadsuitleg. Het westelijke deel tussen de A (Reitemakersrijge) en de Haddingestraat was toen gereed. Pas in 1637 werd het diep voltooid en kreeg het westelijke deel de naam Zuiderdiep.
Na het graven van het Verbindingskanaal werd het Zuiderdiep in 1880 deels gedempt. Alleen het meest westelijke deel bij de Reitemakersrijge bleef nog tot 1954 bestaan, waarna dit ook werd gedempt. Na de demping heeft het Zuiderdiep verschillende functies gehad. Het heeft gediend als marktplein, als busstation voor het streekvervoer (van 1930 tot 1953) en als verkeersader. Sinds de invoering van het Verkeerscirculatieplan Groningen in 1977 is het Zuiderdiep geen doorgaande route meer. Om te voorkomen dat dit in de toekomst zou kunnen gebeuren is het nieuwe gebouw van de Academie Minerva toen in opdracht van het stadsbestuur naar voren geplaatst over de rooilijn heen om zo een eventuele toekomstige doorgaande autoroute voorgoed te kunnen blokkeren.
Voor de Shoah behoorde de straat tot de toenmalige Jodenbuurt en het aantal Joodse bewoners is dan ook erg groot. De Joodse bedrijven zullen in een later stadium op een andere pagina geplaatst worden.
JoodsE bewoners
13a – Klaartje van Dam
Op dit adres woonde de ongehuwde Klaartje van Dam (Stedum, 14 januari 1882 – Sobibor, 20 maart 1943) met haar, eveneens ongehuwde, zussen Rebekka van Dam (Stedum, 29 januari1885 – Sobibor, 20 maart 1943 en Frouwktje van Dam (Stedum, 10 februari 1888 – Sobibor, 20 maart 1943).
52 – Leonard Heiman Knorringa
Op dit adres woonde Leonard Heiman Knorringa (Groningen, 05 december 1867 – Sobibor, 11 juni 1943) met zijn vrouw Sara de Beer (Hoorn, 29 februari 1868 – Sobibor, 11 juni 1943). Ook Philip de Beer (Hoorn, 12 oktober 1860 – Auschwitz, 11 december 1942). Laatstgenoemde is een broer van Sara de Beer.
53 – Gompel Dwinger
Hier woonde de muzikant Gompel Dwinger (Groningen, 12 mei 1879 – Auschwitz, 01 oktober 1942) met zijn vrouw Sebilla Israël en hun dochter Helena Dwinger (Rotterdam, 30 juli 1907 – Auschwitz, 1 oktober 1942).
51a – Louis Meijer
Op dit adres woonde grossier Louis Meijer (Bedum, 24 december 1885 – Auschwitz, 17 oktober 1942) met zijn vrouw Eva Nieweg (Groningen, 30 september 1887 – Auschwitz, 19 oktober 1942) en hun dochter, kantoorbediende Louise Meijer (Groningen, 28 april 1913 – Auschwitz, 19 oktober 1942).
59 – Levie Salomons
Op dit adres woonde slager Levie Salomons (Vlagtwedde, 16 oktober 1895 – Extern kommando Ludwigsdorf, 12 januari 1944) met zijn vrouw Karolina Cremer (Gelsdorf, 5 november 1899 – Auschwitz, 2 november 1942) en hun kinderen Max Salomons (Groningen, 24 september 1927 – Midden-Europa, 31 maart 1944) en Rosa Salomons (Groningen, 6 september 1931 – Auschwitz, 2 november 1942).
59 – Alida Frank
Ook godsdienstonderwijzeres Alida Frank (Hilversum, 27 oktober 1912 – Auschwitz, 19 november 1943) stond op dit adres geregistreerd.
63 – Ephräim Cohen
Hier woonde Ephraïm Cohen (Groningen, 23 oktober 1883 – Auschwitz, 19 oktober 1942) met zijn vrouw Vogelina de Groot (Groningen, 11 juni 1890 – Auschwitz, 19 oktober 1942).
64a – Aron van Dam + Marcus Cohen
Op dit adres woonde koopman Aron van Dam (Groningen, 14 december 1897 – Extern kommando Bobrek, 30 april 1943) met zijn vrouw Goltje Cohen (Groningen, 23 augustus 1900 – Auschwitz, 19 oktober 1942) en hun kinderen. Dit zijn Betje Naatje van Dam (Groningen, 10 augustus 1924 – Auschwitz, 19 oktober 1942) en Levie van Dam (Groningen, 7 mei 1928 – Auschwitz, 19 oktober 1942).
Ook de broer van Goltje, musicus Marcus Cohen (Groningen, 14 mei 1907 – Extern kommando Bobrek, 31 december 1942) woonde hier met zijn vrouw Rebekka Wallega (Leeuwarden, 21 augustus 1908 – Auschwitz, 19 oktober 1942) en hun dochtertje Saartje Cohen (Groningen, 9 mei 1936 – Auschwitz, 19 oktober 1942).
65b – Dina Polak
Hier woonden:
Dina Polak (Groningen, 6 oktober 1870 – Sobibor, 20 maart 1943), weduwe van Izak Jacobus de Vries.
Naaister Mietje Wijnberg (Leek, 19 november 1898 – Auschwitz, 11 december 1942).
Jacob Salomon Kisch (Groningen, 8 oktober 1875 – Sobibor, 20 maart 1943), weduwnaar van Betje van Hasselt.
Selma Lehmann (Ahrensburg, 4 januari 1870 – Groningen, 21 maart 1943), echtgenote/weduwe van Simon Pels.
Henderina Pels (Emden, 11 mei 1852 – Groningen, 13 april 1942), dochter van Hirsch Lipmann Pels en Friedrike Simon Pels.
Simon Sax (Aschendorf, 16 mei 1871 – Sobibor, 2 april 1943) en zijn vrouw Jenny Rosenthal (Dorstfeld, 30 oktober 1868 – Groningen, 8 oktober 1941).
68 – Benjamin van Dam
Antiquair Benjamin van Dam (Groningen, 19 augustus 1887 – Auschwitz, 9 november 1942) woonde hier met zijn vrouw Roossien de Vries (Oude Pekela, 16 november 1888 – Auschwitz, 9 november 1942). Hun enige dochter overleefde de Shoah.
71a – Isaac Gosler
Kantoorbediende Isaac Gosler (Amsterdam, 4 september 1908 – Sobibor, 28 mei 1943) woonde hier met zijn vrouw Betje van Zanten (Groningen, 14 juni 1908 – Sobibor, 28 mei 1943) en dochter Judikje Marieke Gosler (Groningen, 3 oktober 1930 – Sobibor, 28 mei 1943).
83 – Levi Blok
Koopman Levi Blok (Groningen, 2 oktober 1884 – Auschwitz, 26 oktober 1942) woonde hier met zijn vrouw Hanna Dwinger (Leeuwarden, 30 januari 1885 – Auschwitz, 26 oktober 1942) en 3 van hun kinderen; Abraham (Groningen, 22 juli 1914 – Midden-Europa, 7 februari 1945), Philip (Groningen, 20 december 1911 – Auschwitz, 31 december 1942) en Rachel Blok (Groningen, 13 april 1910 – Auschwitz, 26 oktober 1942).
85 – Maurits van Rein
Agent in galanterieën Maurits van Rein (Groningen, 20 juni 1919 – Omgeving Auschwitz, 30 april 1943) woonde hier met zijn moeder, kruidenierster Jette Gans (Grijpskerk, 30 juni 1877 – Sobibor, 20 maart 1943). Hij trouwde op 16 april 1942 met Mina (Mineke) Veldman (Schoterland, 22 juli 1919 – Auschwitz, 19 februari 1943). Op het moment van deportatie woonde Mina op het ouderlijk adres aan de Feithstraat 15.
93 – Abraham Härtz
Ambtenaar van de Joodse Gemeente Abraham Härtz (Harderwijk, 22 januari 1888 – Auschwitz, 19 november 1943) woonde hier met zijn vrouw Rika Henderina Cohen (Assen, 14 augustus 1885 – Auschwitz, 19 november 1943) en hun kinderen Aron Mozes (Groningen, 7 augustus 1918 – Auschwitz, 30 april 1943), Emilia (Groningen, 7 januari 1923 – Auschwitz, 19 november 1943) en Cato-Behr-Härtz (Groningen, 25 april 1914 – Auschwitz, 31 juli 1944). Vanaf 29 augustus 1939 woonde ook het Duits Joodse vluchtelingetje Edith Goldberg (Hannover, 1 maart 1927 – Auschwitz, 19 november 1943) bij dit gezin in.
95a – Lazarus Philippus Koekoek
Lazarus Philippus Koekoek (Groningen, 11 mei 1902 – Sobibor, 11 juni 1943) was kelner en woonde hier met zijn vrouw Betje Simmeren (Groningen, 27 april 1908 – Sobibor, 11 juni 1943) en zoon Philippus Koekoek (Groningen, 28 januari 1939 – Sobibor, 11 juni 1943).
97 – Emanuel Marcus
Koopman Emanuel Marcus (Groningen, 5 april 1879 – Auschwitz, 23 november 1942) woonde hier met zijn vrouw Roosje de Vries (Leeuwarden, 19 mei 1878 – Auschwitz, 23 november 1942).
97a – Alexander Simmeren
Alexander Simmeren (Groningen, 1 augustus 1903 – Sobibor, 20 maart 1943) woonde hier met zijn vrouw Martha Koekoek (Groningen, 24 februari 1909 – Sobibor, 20 maart 1943) en kinderen Philippus (Groningen, 1 mei 1934 – Sobibor, 20 maart 1943), Betje (Groningen, 9 oktober 1936 – Sobibor, 20 maart 1943) en Rebekka Simmeren (Groningen, 20 juli 1930 – Sobibor, 20 maart 1943).
100a – Regina Schott
Weduwe Regina Schott (Winschoten, 18 juli 1863 – Sobibor, 26 maart 1943) was gehuwd met koopman Benjamin de Levie (Nieuwe Pekela, – Groningen, 15 januari 1922).
101 – Sophie van Gelder
Weduwe Sophie van Gelder (Groningen, 13 september 1865 – Auschwitz, 1 november 1942) was gehuwd met David de Levie. Het echtpaar kreeg 4 kinderen waarvan er 2 nog geen half jaar oud werden. De overgebleven kinderen overleefden net als hun moeder de Shoah niet.
103c – Nathan Berkelo
Nathan Berkelo (Delfzijl, 12 maart 1897 – Midden-Europa, 31 maart 1944) woonde hier met zijn vrouw Rachel van Coevorden (Groningen, 4 februari 1898 – Auschwitz, 26 oktober 1942), kinderen Esther Betje (overlevende), Betje en Clara.
105a – Samuel van Gelder
Samuel (Groningen, 11 augustus 1924 – Duitsland, 13 april 1945) is de zoon van Nathan van Gelder, (Groningen, 25 mei 1895 – Groningen, 9 oktober 1949) en Wiepka Drenth, (Hoogezand, 6 juli 1899 – Groningen, 8 juli 1963). Hij is de enige in het gezin die de Shoah niet overleefd.
105b – Marcus Velleman
Koopman Marcus Velleman (Groningen, 13 februari 1874 – Groningen, 3 december 1941) woonde hier met zijn vrouw Leentje Blok (Schoterland, 21 maart 1875 – Auschwitz, 19 oktober 1942).
108 – Aron van Dam
Koopman Aron van Dam (Groningen, 26 juni 1884 – Auschwitz, 22 oktober 1942) woonde hier met zijn vrouw Kaatje Abraham Rintel (Zuidlaren, 31 oktober 1885 – Sobibor, 20 maart 1943) en zoon Abraham van Dam (Groningen, 2 maart 1925 – Auschwitz, 18 december 1942). Hun dochter Saartje woonde in Assen.
110a – Adolphe Okker
Vertegenwoordiger Adolphe Okker (Amsterdam, 26 oktober 1886 – Auschwitz, 19 oktober 1942) woonde hier met zijn vrouw Sientje Velleman (Groningen, 19 februari 1900 – Auschwitz, 19 oktober 1942).
112a – Israël Stern
Handelsreiziger Israël Stern (Appingedam, 10 december 1885 – Sobibor, 9 april 1943) woonde hier met zijn vrouw Marie de Vries (Coevorden, 19 april 1887 – Sobibor, 9 april 1943) en zoon Meijer Stern (Groningen, 8 september 1918 – Sobibor, 2 juli 1943).
113a – Saartje de Jong
Saartje de Jong (Assen, 3 oktober 1896 – Sobibor, 11 juni 1943) was de weduwe van Levie Bloemendal. Zij woonde op dit adres met dochter Sara Bloemendal (Assen, 15 mei 1924 – Sobibor, 11 juni 1943) die naaister van beroep was.
114a – Hartog Prins
Koopman Hartog Prins (Amsterdam, 22 juni 1898 – Auschwitz, 28 februari 1943) woonde hier met zijn vrouw Sophie Katharina Licher die de Shoah overleefde. Uit een brief die Hartog uit de trein naar Auschwitz gooide blijkt dat het stel kinderen had. Mij is nog onbekend hoeveel kinderen en wie zij waren. Zij worden niet vermeld op Joods Monument en hebben naar alle waarschijnlijkheid samen met hun moeder overleefd.
115a – Philippus Berkelo
Musicus Philippus Berkelo (Groningen, 1 november 1905 – Buchenwald, 24 maart 1945) woonde hier met zijn vrouw Engelina van Dam (Groningen, 20 april 1909 – Auschwitz, 15 oktober 1942) en zoontje Samuel Berkelo (Groningen, 31 december 1933 – Auschwitz, 15 oktober 1942).
116a – Levie van der Hak
Levie van der Hak (Appingedam, 12 mei 1879 – Sobibor, 26 maart 1943) woonde hier met zijn vrouw Bertha Karels (Maastricht, 28 mei 1889 – Sobibor, 26 maart 1943) en dochter Lea Rebecca van der Hak (Groningen, 21 september 1928 – Sobibor, 26 maart 1943).
117a – Sophie Weinberg
Op dit adres woonde de naaister Sophie Weinberg (Groningen, 26 juli 1884 – Sobibor, 26 maart 1943).
117b – Betje Weinberg
Hier woonde de naaister Betje Weinberg (Groningen, 27 juni 1893 – Auschwitz, 6 september 1944), zus van Sophie Weinberg.
120 – Meijer Tromp
Vee-expediteur Meijer Tromp (Groningen, 12 augustus 1890 – Auschwitz, 12 oktober 1942) woonde hier met zijn vrouw Rosa de Jongh, (Almelo, 10 juli 1890 – Auschwitz, 12 oktober 1942) en zonen Louis (Groningen, 1 september 1930 – Auschwitz, 12 oktober 1942), Salomon (Groningen, 18 mei 1929 – Auschwitz, 12 oktober 1942) en Andries Tromp (Groningen, 11 oktober 1920 – Auschwitz, 31 januari 1943).
122 – Joseph Muller
Koopman Joseph Muller (Groningen, 20 juni 1885 – Auschwitz, 26 oktober 1942) woonde hier met zijn vrouw Kaatje de Vries (Groningen, 28 april 1888 – Auschwitz, 26 oktober 1942) en dochters Esther Muller (Groningen, 17 november 1909 – Auschwitz, 26 oktober 1942) en Grietje Muller (Osnabrück, 24 mei 1913 – Auschwitz, 26 oktober 1942). Zoon Israël Levie heeft met zijn gezin de Shoah overleefd.
130a – Abraham Boomstra
Vertegenwoordiger Abraham Boomstra (Eenrum, 11 januari 1891 – Auschwitz, 12 februari 1943) woonde op dit adres met zijn vrouw Rosa Barnstijn (Groningen, 17 juli 1894 – Auschwitz, 12 februari 1943).
130b – Louis van Beugen
Handelsreiziger Louis van Beugen (Veendam, 9 november 1901 – Sobibor, 9 juli 1943) woonde hier met zijn vrouw Grietje Frank (Sittard, 16 december 1904 – Sobibor, 9 juli 1943) en kinderen André (Groningen, 27 september 1939 – Sobibor, 9 juli 1943), Leo Jona (Groningen, 27 oktober 1936 – Sobibor, 9 juli 1943), Hartog (Groningen, 13 april 1931 – Sobibor, 9 juli 1943) en Rosette van Beugen (Groningen, 15 december 1933 – Sobibor, 9 juli 1943).
135 – Johannes Gerard van der Veen
Kapper Johannes Gerard van der Veen (Sleen, 28 augustus 1910 – Auschwitz, 31 januari 1943) woonde op dit adres met zijn vrouw Leentje Simmeren (Groningen, 12 juni 1916 – Auschwitz, 12 oktober 1942) en zoon Salomon van der Veen (Groningen, 22 juli 1940 – Auschwitz, 12 oktober 1942).
150a – Annechien Goldsmid
Weduwe Annechien Goldsmid (Nieuwe Pekela, 4 mei 1865 – Groningen, 23 september 1941) was gehuwd met vleeschhouwer Izaak Baruch (Bellingwolde, 05 juni 1863 – Groningen, 12 mei 1934). Het stel kreeg 3 kinderen waarvan er 1 al na een maand overleed. Beide andere kinderen overleefden de Shoah niet.
N.B. De links onder sommige namen verwijzen naar een verhaal op Joods Groningen óf naar de plaats van de betreffende persoon in de stamboom van de beheerder.
Bronnen:
Groninger Archieven
Joods Monument
Illustraties:
Groninger Archieven
Laatst bijgewerkt:
29-01-2023